گاندو نام تمساح پوزه کوتاهی است که در ایران زندگی می‌کند و بزرگ‌ترین خزنده کشورمان به حساب می‌آید. این تمساح در جنوب استان سیستان و بلوچستان و در نواحی رودخانه باهوکلات، رودخانه سرباز و محدوده‌های آبی چابهار و سراوان و در بعضی نقاط نیز در هوتگ‌ها زندگی می‌کند. این بار در کلوت از گاندوها خواهیم گفت.
تمساح گاندو از راسته کروکودیل‌سانان و خانواده کروکودیلیا و گونه تمساح پوزه کوتاه یا تمساح تالابی می‌باشد، نام علمی این حیوان Crocodylus Palustris است. کلمه و واژه گاندو بسیار قدیمی است و در زبان بلوچی به معنی راه رونده روی شکم است که برای این حیوان پرمعنا است.
گاندوها، این حیوانات خاص در حقیقت بازمانده‌هایی از راسته کروکودیل‌هایی هستند که در دوره زمین‌شناسی مزوزوئیک یعنی ۲۲۵ تا ۲۶۵ میلیون سال قبل زندگی می‌کردند و می‌توان گفت که از ۶۵ میلیون سال قبل تاکنون، تقریبا هیچ تغییر ظاهری در فیزیولوژی بدن خود نداشته‌اند.
گاندوها در آب‌های شیرین زندگی می‌کنند و جمعیت این حیوان در ایران را حدود ۵۰۰ عدد تخمین می‌زنند که با توجه به خشکسالی و از میان رفتن بستر آبی محل زندگی آن و از طرفی، تعرض انسان به زیستگاه آن احتمال از بین رفتن تدریجی تعداد زیادی از آن و در خطر قرار گرفتن گونه آن در ایران وجود دارد.
اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، وضعیت بقای این حیوان را جزو گونه‌های آسیب‌پذیر قرار داده است. به همین دلیل در منطقه باهوکلات سیستان، منطقه‌ای حفاظت شده برای محافظت از گاندو این تمساح ایرانی در نظر گرفته شده است.
گاندو به جز در ایران در کشورهایی به مانند هندوستان، بنگلادش، سریلانکا، نپال، پاکستان و بخش‌هایی از چین دیده می‌شود.
وجود گاندو می‌تواند به عنوان یکی از عوامل جذابیت‌ها و جذب گردشگران به این منطقه از سیستان باشد. دیدن آنها در مکان‌های طبیعی و زیستگاه آنها فرصتی برای جذب گردشگر به این منطقه می‌باشد.
این حیوان بسیار زیرک، اما ترسو است و از طرفی انسان در لیست غذایی و سفره غذایی‌اش نمی‌باشد، اما متاسفانه با هم‌زیستی و نزدیک بودن مناطق زیستی این حیوان با جوامع انسانی در بلوچستان شاهد تلفات انسانی و به خصوص قطع عضو کودکان، در نزدیکی محل زندگی آنها و همین‌طور هوتگ‌ها می‌باشیم.
احتمال وجود این گونه از تمساح پوزه کوتاه در هر هوتگ (هوتک) وجود دارد. در ذیل لیستی از هوتگ‌هایی که گاندو در آنها دیده شده را به عنوان زیستگاه گاندو برشمرده‌ایم.
هوتگ فیروزآباد، شیرگواز، باهوکلات، آزادی، درگس، پلنگی، جنگل، کهیر برز، پیر سهراب که با وجود آنها در کنار سکونتگاه و جوامع انسانی سبب آمار بالای قطع عضو، گم شدن و غرق شدن افراد جامعه محلی در این مناطق شده است.
فنس کشی و ایجاد حصار به دور هوتگ‌ها می‌تواند از تلفات انسانی توسط هر دو عامل ذکر شده جلوگیری کند. روشی که با وجود اقدامی موثر و پیشگیرانه، بسیار معمول و ارزان است که متاسفانه به دلایل متعدد در اکثر هوتگ‌ها اجرا و انجام نشده است.
