قبرستان خالد نبی، گورستانی از خیال تا واقعیت

خالد نبی کجاست و چه کاربری داشته است؟ این‌بار در سایت کلوت از این گورستان باستانی خواهیم گفت.
برای رسیدن به جایی از خیال تا رسیدن به واقعیت، حتما بایستی مسیر طولانی و سختی را پیمود. مسیری که دور از دسترس باشد و رسیدن به آن بالطبع دشوار باشد. مکان‌های ناشناخته زیادی را در هر کدام از استان‌های ایران می‌توان نام برد که خیلی از آنها به دلیل عدم شناخت، آگاهی و آشنایی لازم توسط مردم عادی و همین طور در خیلی موارد به دلیل عدم تحقیقاتی میدانی توسط کارشناسان مربوطه سبب داستان سازی‌ها و خیالات و ایهام شده است.

خالد نبی یکی از همین مکان‌ها در استان گلستان است. استان گلستان علاوه بر تمامی جاذبه‌های توریستی و تفریحی خود، بنا به اقتضای محل جغرافیایی قرار گرفته در پهنای وسیع کشورمان، در همجواری با جنگل‌های هیرکانی و همین طور ساحل دریای خزر در خلیج گرگان از یک سمت و صحرای بیابانی ترکمنستان از سمت دیگر، دارای مکان‌های طبیعی و چشم اندازهای بی‌نظیر طبیعی می‌باشد که خود باعث شده تا این استان به یکی از کم نظیر‌ترین قطب‌های گردشگری در ایران تبدیل شود.
یکی از این مکان های ناشناخته که خود افسانه‌های بی‌شماری را به دنبال خود دارد و همین باعث اسرار آمیز شدن آن شده، منطقه‌ای کم نظیر از بابت زمین شناسی بوده که در نزدیکی شهرستان گنبد کاووس قرار گرفته است. منطقه خالد نبی در اقلیمی کوهستانی و در فاصله ۹۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان گنبد کاووس قرار دارد که برای رسیدن به آن باید پس از رسیدن به شهرستان کلاله به روستای گچی سو رفت و از آنجا نیز به این مکان اسرار آمیز یعنی خالد نبی رسید.

منطقه خالد نبی حدود ۷۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و مناظر کم‌ نظیری را می‌توانید از کوهستان‌های اطراف آن تا دره‌های بی‌شمارش که به نام هزار دره نیز معروف است مشاهده کنید (هزار عدد کثرت است). مناظری که با دیدن آنها به راز نهفته در آن و نام هزار دره پی خواهید برد.
هزاران دره تو در تو که به خاطر کم بودن وسایل نقلیه عبوری و همین طور امکانات بسیار کم رفاهی در منطقه که در فصل های گرم و سرد سال این دشواری‌ها را بیشتر خواهد کرد، دلیلی شده است تا برای دیدن این منطقه صرفا ماه‌های اول سال در فصل بهار را به گردشگران پیشنهاد کرد. اگر چه این منطقه در تمامی فصل‌های سال نیز زیبایی‌های خاص خود را دارد.

مسیر دسترسی اصلی به این منطقه گردشگری در طول یک جاده آسفالت بوده است، جاده‌ای که به دلیل باریک بودن آن و پیچ‌های زیاد غیر استاندارد، دقت فراوانی را در رانندگی می‌خواهد، چرا که مناظر دشت و کوهستان شما را از هر چیز غافل خواهد کرد.

خالد نبی به دلیل قرار گرفتن زیارتگاه خالد نبی (ع) در این منطقه به این نام شهرت گرفته است و شامل می‌شود از سه زیارتگاه اصلی که برای اقوام ترکمن ساکن در منطقه قابل احترام زیادی است.
زیارتگاه خالد نبی، بقعه چوپان آتا و بقعه عالم بابا به همراه گورستانی اسرار آمیز که به دلیل اشکال سنگی قرار گرفته در آن و بر خلاف آن چه در مقبره‌ها و گورستان‌های دیگر در ایران میبینیم خود دلیلی برای بازدید از این مکان و حفظ آن‌ها برای توسعه توریسم و گردشگری است.
قبرستان خالد نبی به دلیل دشواری مسیر دسترسی در سال های قبل، دوری راه و دور بودن از جاده اصلی کمتر مورد بررسی و تحقیقی کارشناسانه و میدانی قرار گرفته و با وجود آنکه در کتاب‌های قدیمی و سفرنامه‌های افراد خارجی و داخلی نیز ذکر شده اما تا سال ۱۳۸۰ که توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان گیلان گزارش و به ثبت ملی رسیده از دید همگان مخفی بوده است. در سال های اخیر توریست‌ها و گردشگران زیادی را در ماه‌های اول سال به سمت خود جذب کرده است و همین بازدیدها خود دلیلی برای شناخته شدن این منطقه توسط گردشگران می‌باشد.

هر سه این زیارتگاه‌ها که در این منطقه قرار دارد، برای قوم ترکمن مورد احترام بوده و مورد زیارت و بازدید همه روزه از طرف آنان قرار میگیرد. مقبره خالد نبی با ساختمانی بسیار ساده و چهار ضلعی با تعدادی درب و پنجره و بدون هیچ تزیینی، تنها با گنبدی سبز رنگ و مدور از دور مشخص است که بر روی قله‌ای مشرف به منطقه هزار دره واقع شده است. مقبره چوپان آتا نیز با فاصله‌ای کم از آن قرار دارد که طبق افسانه‌های ترکمنی و روایات رایج بین اهالی ترکمن، چوپان و شبان خالد نبی بوده و همین‌طور مقبره عالم بابا که بنا به روایات ترکمنی پدر همسر خالد نبی است.

به نقل از کتاب ناسخ التواریخ، خالد بن سنان (ع) شش هزار و یکصد و بیست و سه سال پس از به دنیا آمدن حضرت آدم (ع) و در سال ۵۳۰ میلادی به نبوت رسیده و در سرزمین عدن زندگی میکرده است و از آنجا که به عنوان مبلغ دینی و از پیامبران بدون کتاب بوده است.
این وظیفه پیام‌آوری، برایش ایجاب میکرده تا با همین عنوان به همه جا سفر کند و مردم را به پذیرش دین مسیحیت دعوت نماید.
در زمان خسرو انوشیروان زمانی که دین اکثریت مردم ایران زرتشتی بوده است در راستای تبلیغ‌های دینی و سفر خود به ایران می‌رسد و در منطقه کنونی خالد نبی از دنیا رفته و در آن مکان نیز به خاک سپرده می‌شود. چیزی حدود ۴۰ سال قبل از تولد حضرت محمد (ص)، به صورتی که پس از مرگش، دخترش در زمان پیامبری حضرت محمد (ص) به دین اسلام ایمان می آورد، که این مورد در کتاب های تاریخی و اسلامی ذکر شده است. (پیامبری خالد نبی (ع) علاوه بر کتاب ذکر شده در کتاب تفسیر روح البیان قسمت اول صفحه ۵۵۱ طبق روایتی ذکر شده و همین‌طور در کتاب تفسیر روح المعانی در قسمت ششم و صفحه ۱۰۴ نیز از نظر تاریخی در این مورد نوشته شده است).

در قست شرقی بقعه عالم بابا و بر روی تپه ماهورهای خاکی که ارتفاع آن کمی از محل زیارتگاه خالد نبی کمتر است گورستانی بزرگ و غیر معمول با سنگ افراشته‌هایی نامعمول وجود دارد. در سالیان قبل، تعداد این سنگ افراشته‌ها چیزی در حدود ۶۰۰ عدد بوده است.
این سنگ افراشته‌ها که اشکال نامتعارفی دارند، خود دلیلی برای اسرار آمیز شدن این گورستان بوده است. گورستانی که شوربختانه با تخریب‌های عمدی ناآگاهان و همین طور به غارت رفتن سنگ افراشته‌هایش و کاوش‌های معمول دزدان اشیاء باستانی به دنبال گنج در حال نابودی بوده و تعداد سنگ افراشته‌هایش در حال حاضر به کمتر از ۳۰۰ عدد رسیده است.
سنگ افراشته‌های این منطقه از سنگ‌هایی به صورت یکپارچه تراشیده شده است و به سه شکل در این گورستان پراکنده است. نوع اول که که از نظر تعداد بر دو نمونه دیگر غلبه می کند به صورت استوانه‌ای بلند و با وزن بسیار است که با توجه به شکل نامأنوس خود داستان های زیادی را درباره این گورستان و توسط مردم عامی شایعه کرده است. نوع دوم که به صورت صلیبی شکل یا دو نیم کره و کوتاه تر از نوع اول می‌باشد و نوع سوم نیز به صورت شاخ قوچ بوده که با فراوانی بسیار کم در گورستان دیده می‌شود.
در فرهنگ قدیمی ترکمن‌ها قوچ مظهر قدرت و فرمانروایی بوده و نقش شاخ قوچ از متداول‌ترین نماد ترکمن‌ها می‌باشد که این نقش را می‌توان در سر ستون‌های خانه‌ها و یا در بافته‌های گلیمی و نقش نمد‌های آنان نیز هم اکنون به اشکال مختلف دید.

این گورستان بی شک یکی از قدیمی‌ترین گورستان‌های ایران بوده و خود به تنهایی میتواند میدانی برای کارهای پژوهشی بزرگ، برای پژوهشگران و تاریخ شناسان و همین طور باستان شناسان باشد که متاسفانه به دلایل ذکر شده در حال تخریب و از بین رفتن است.

تعیین قدمت این گورستان اسرارآمیز و زیارتگاه‌های اطراف آن بسیار دشوار است و تاکنون فقط گمانه زنی‌هایی در مورد آنها انجام شده و تحقیقی علمی و با روش‌های علمی بر روی آنها صورت نگرفته است که بتوان از دوره برپایی قبرستان و اهدافی که در پشت برافراشته کردن این سنگ افراشته‌های عظیم و بی‌نام و نشان وجود داشته پرده بردارد. به همین دلیل برای گمانه زنی‌ها و شایعات و خرافه‌هایی که در میان عوام رایج شده کافی است تا خود بر داستان‌ها و اسرار آمیز بودن این منطقه و به خصوص این گورستان اضافه نماید.
از این دست می‌توان از افسانه‌های ترکمن‌ها نیز یاد کرد که خالد نبی به درخواست خود از خداوند خواست تا پیروانش را برای فرار از دست کفار به سنگ تبدیل کند، یا بر اساس افسانه‌ای دیگر، خالد نبی سنگ شدن دشمنانش را از خداوند خواستار شد و این سنگ افراشته‌ها لشکر دشمنان او بوده‌اند.

به هر حال متاسفانه این حرف‌ها و داستان‌ها بدون داشتن پایه‌ای علمی و یا تاریخی در جریان است و متاسفانه با وجود برپایی حصاری به دور این محوطه باستانی هنوز شاهد تخریب و به غارت رفتن این سنگ افراشته‌ها هستیم. اگر تنها به این گمانه زنی‌ها توجه کنیم، در بهترین حالت به عددی چون ۱۴۰۰ سال قدمت برای این گورستان می‌رسیم که خود دلیل کافی برای حفظ این مکان و این سنگ‌ها می‌باشد تا به عنوان میراثی تاریخی برای دیگر نسل‌های این سرزمین باقی بماند.

مسیر دسترسی به مجموعه خالد نبی از چهار جهت می‌باشد که بطور یقین مسیر شماره یک برای دسترسی آسان‌تر و با وسیله نقلیه سواری پیشنهاد می‌شود.

• مسیر شماره یک: شهرستان کلاله – روستاهای تمر قره قوزی – یلی بدراق – اقچی – گچی سو – خالد نبی

• مسیر شماره دو: شهرستان گنبد – روستاهای آق آباد – حاجی قوشان – تمر قره قوزی – یلی بدراق – اقچی – گچی سو – خالد نبی

• مسیر شماره سه: شهرستان گنبد – جاده شمالی به طرف مراوه تپه – روستای داده الوم – جاده فرعی شن ریزی عشایری امین دالق معروف به چوپانچق به طرف سوملی – خالد نبی

• مسیر شماره چهار : مراوه تپه – جاده غربی به طرف شهرستان گنبد – روستای کرند – جاده فرعی خاکی – خالد‌نبی