حمام کسما، بازمانده از تاریخ در استان گیلان و شهرستان صومعه‌سرا، روستای کسما قرار دارد. این‌بار در کلوت از این حمام به آگاهی خواهیم رسید.
شهرستان صومعه سرا با مساحت ۶۱۸ کیلومتر مربع بوده بزرگ‌ترین شهرستان استان گیلان به حساب می‌رود. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های بندرانزلی و رضوان‌شهر، از جنوب به شهرستان فومن، از شرق به شهرستان رشت و از غرب به شهرستان ماسال محدود شده است. شهرستان صومعه‌سرا در ارتفاع ۶ متری نسبت به سطح دریای آزاد قرار دارد.
کسما ناحیه‌ای با نامی آشنا در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی دورۀ معاصر ایران است. این ناحیه روستایی در دورۀ جنبش مشروطه و نهضت جنگل، کانون و محل فعالیت این جنبش بوده است. تعداد زیادی از مردم این ناحیه در هر دو جنبش کوشیده‌اند. روستای کسما یکی از روستاهای بخش مرکزی شهرستان صومعه‌سرا بوده که در میان دهستان‌های مرکیه، پاسکه اباتر، طاهر گوراب، ضیابر، هندخاله و تولمات، در منطقه‌ای جلگه‌ای قرار گرفته است. همان‌طور که گفته شد، کسما در طی دوران مبارزات میرزا کوچک خان جنگلی مهم‌ترین مرکز و پایگاه این نهضت در شمال کشور بوده است.
گمان زده میشود که نام این روستا بر اساس واژه شناسی از کلمه کاس که از اقوام باستانی ماقبل تاریخ که در حاشیه دریای خزر ساکن بوده‌اند برگرفته شده است.
یکی از سازه‌های تاریخی این شهرستان که در روستای کسما قرار گرفته، حمام تاریخی آن است. حمامی که بدون تردید یکی از یادگارهای به جا مانده از دوره قاجار و همین طور در جنبش جنگل است (شاید با توجه به حمایت‌های مالی و معنوی حاج احمد کسمایی در سال‌های نخست شکل‌گیری این نهضت، بتوان گفت که کسما نقطه شروع جنبش جنگل است).
حمام کسما را پدر حاج احمد کسمایی، حاج صالح ساخت که شوربختانه حدود ۱۱۵ متر از این سازه که شامل سربینه و رختکن، قسمت حمام‌دار و درب ورودی اصلی آن بود، در سال ۱۳۷۸ آن هم برای تعریض جاده کسما توسط اداره راه و راه‌سازی تخریب و از بین رفت. پس از آن در شهریور ماه سال ۱۳۸۲ این حمام توسط سازمان میراث فرهنگی وقت به شماره ۹۹۴۱در فهرست و لیست آثار بناهای میراث قرار گرفت.
حمام کسما در حال حاضر در اختیار حاج صمد صالحی کسمایی، از نوادگان پدری حاج احمد کسمایی است. با توجه به اینکه ایشان زمین و سازه حمام را از اجداد خود به ارث برده‌اند، به ظاهر در وقف اوقاف و در اجاره ۹۹ ساله ایشان قرار گرفته است.
این‌گونه آمده است که حاج محمود، پسر حاج صالح که بانی خیر و سازنده حمام بوده است در سال ۱۳۲۰ حمام را وقف کرده و از آن زمان حمام کسما در لیست اموال اوقاف شهرستان صومعه‌سرا در آمده است.
در بعضی گمانه زنی‌ها، قدمت حمام کسما را به بیش از ۳۰۰ سال پیش نسبت داده و معمار سازنده بنا نیز به نظر می‌رسد از اصفهان یا کاشان برای ساخت آن به این محل عزیمت کرده است.
حمام در اواخر دوره قاجار ترمیم شده و پس از آن نیز در سال‌های گذشته نیز با وجود اعتبارات بسیار کمی که به آن تخصیص داده شد، چهار مرتبه مورد ترمیم قرار گرفته که شوربختانه بدون رعایت اصول معماری در بناهای خاص انجام گرفته و به نظر می‌رسد صدماتی به خصوص در داخل حمام و کاشی‌های رنگی آن وارد آمده که در حال حاضر چیزی از آن کاشی‌ها برجا نمانده است.
تاکنون صحبت‌های زیادی برای تغییر کاربری حمام به موزه اسناد جنبش جنگل یا حتی سفره‌خانه و رستوران انجام شده است، اما به دلیل وقفی بودن و ثبت حمام در لیست و فهرست میراث ملی دارای مشکلات حقوقی بسیاری شده است که مانع بزرگی بر سر تغییرکاربری آن است. تغییری که شاید بتواند روحی تازه در کالبد خسته و رنجور آن دهد، تا به عنوان میراثی ماندگار برای آیندگان باقی بماند.
این حمام دارای پلان و نقشه‌ای چند ضلعی است که طول قسمت بلند آن در ضلع جنوبی حدود ۱۳ متر است و در انتهای غربی ضلع جنوبی نیز فرورفتگی هلالی شکلی دیده میشود که با گمانه زنی صورت گرفته می‌توان گفت که محل چاه آبی برای حمام بوده است (به نظر می‌رسد در قدیم، تامین آب حمام نیز علاوه بر چاه آبی که ذکر شد از طریق رودخانه و قنات اطراف بوده است).
ورودی حمام در ضلع شرقی آن است، سقف سازه دارای ۹ گنبد کوچک و بزرگ است که تعداد ۶ گنبد آن بزرگ‌تر و تقریبا در یک اندازه است.
بر بلندی تمامی این گنبدها، گنبدی کوچک‌تر دیده میشود که با کاربری نوردهی و عبور هوا مزین به سوراخ‌های گرد و به اصطلاح گل‌جام‌هایی رنگین شده است. مصالح بکار رفته در این سازه آجرهایی به رنگ قرمز بوده و در قدیم قسمت‌هایی از داخل آن با کاشی‌های رنگین آبی تزیین شده بود و تا سال ۱۳۷۴ نیز مورد استفاده اهالی منطقه بوده است.
فضاهای قابل تشخیص در این حمام شامل درب ورودی، سربینه، میان درب، دو حلقه موال، صحن اصلی و مرکزی، نظافت خانه، فضایی برای شستشو، خزینه سرد و گرم، تون که در بیرون بنا قرار داشته است می‌باشد.
گیلان با وجود قرار گرفتن در اتفاقات نهضت جنگل دارای پیشینه تاریخی و سیاسی قوی است
درود بر شما. بلی دقیقا همین طور است