بارها شاهد هستیم که دو واژه بیابان و کویر به صورت عام برای همه سرزمینهایی که خشک و اقلیمی بیابانی دارد بکار رفته است. اما در واقع این دو واژه هر کدام معنای جداگانه داشته و چه بهتر که با علم به شناخت هر دو بتوانیم از آنها در جای درست استفاده کنیم.
صحرا، کویر، بیابان، بادیه و از این دست واژهها، اگرچه از لحاظ علمی تفاوتهای زیادی با هم دارند که در ارتفاع از سطح دریا و مقدار بارش سالانه و همینطور نوع پوشش گیاهی و میزان نمک موجود در خاک به اهمیت وجه تمایز آنها از یکدیگر انجامیده است، اما برای گردشگران و بیاباننوردان تفاوت چندانی ندارند و معمولا وجود تپه ماسههای نرم و بلند (رمل)، رودهای فصلی و دایمی، دریاچههای نمک، گیاهان کویری و پرندگان و جانوران بیابانزی، همگی باعث جذب این علاقمندان به نقاط بیابانی میشود.
بیابان به صورت کلی و طبق نظر جغرافیدانان به سرزمینی اطلاق میشود که بارش باران در آن به صورت سالیانه کمتر از ۱۰۰ میلیمتر باشد، تعریفی که با جداسازی سرزمینهایی با این مشخصه در دنیا به ۱۲ منطقه بیابانی بزرگ میرسیم که تقریبا ۷/۱ از کل مساحتهای خشکیهای دنیا را تشکیل دادهاند. بیابانهایی چون بیابان استرالیا، بیابان عربی، صاحارا و بیابان لوت که بر اساس معیار بارش سالیانه از بقیه مکانها تفکیک پیدا کردهاند.
به بیابان در لاتین Desert گفته میشود که شامل مناطقی خشک با بارش نزولات جوی بسیار کم است و برای همین شرایط زندگی و حیات برای اکثر گیاهان و جانوران در آن بسیار دشوار است. لازم به ذکر است که با وجود این شرایط سخت، بیابانها خود زیستگاههای غنی با طیف گستردهای از جانوران و گیاهانی است که به شرایط آب و هوایی سخت عادت دارند. بد نیست بدانیم چیزی حدود یک میلیارد نفر از ساکنین این کره خاکی نیز عملا در مناطق بیابانی زندگی میکنند.
از طرف دیگر واژه کویر به سرزمینهایی اطلاق میگردد که درصد املاح موجود در خاک آن بیش از حد معمول بوده که خود مانع رویش گیاهان میشود و مشخصا در زیر مجموعه سرزمینهای بیابانی قرار میگیرد. کویر در حقیقت پستترین قسمت بیابانی است که به دلیل ارتفاع پایین خود از سطح دریاها، جریانهای سطحی و زیرزمینی آب به داخل آن راه پیدا کرده و نه تنها خشک نیست بلکه با دارا بودن آب در مناطقی نیز دارای دریاچههای فصلی و یا دایمی است که با بالا بودن املاح و مواد معدنی خود غالبا شور و غیر قابل استفاده میباشند. ایران دارای بیش از ۶۰ نقطه کویری است که بزرگترین آن کویر مرکزی واقع در دشت کویر است.
حال با شناخت این دو واژه بیابان و کویر، میدانیم که از هر کدام در کدام سرزمین و مکان استفاده کنیم. واژههایی که باید در جای خود برای ارزش دادن به هر کدام استفاده شود.
